عقیق: به این سوال مهم می‌پردازیم که عمران پدر حضرت موسی و عمران پدر حضرت مریم چه نسبتی دارند و آیا از انبیاء بوده‌اند؟
اسرائیل لقب حضرت یعقوب علیه السلام می‌باشد و به اولاد حضرت یعقوب علیه السلام «بنی‌اسرائیل» گفته میشود. تعداد اولاد حضرت یعقوب علیه السلام دوازده نفر بوده است و این تعداد در قرآن هم ذکر شده است، زیرا حضرت یوسف علیه السلام در خواب دید که ... یازده ستاره و خورشید و ماه در برابرش سجده می‌کنند[۱] و هنگامی که پدر و مادر و برادران آن حضرت بعد از سالیان دراز برای ملاقات وی به مصر رفتند و در مقابل وی سجده کردند، حضرت یوسف علیه السلام فرمود: «این تعبیر خوابی است که قبلاً دیده‌ام...»[۲]
بنابراین معلوم میشود برادران حضرت یوسف علیه السلام یازده نفر بوده‌اند، یعنی به شماره یازده ستاره‌ای که در خواب دیده بودند، و به اضافه خود حضرت یوسف علیه السلام دوازده نفر می‌شوند. نام این دوازده نفر که در منابع اسلامی ذکر شده، به ترتیب ذیل است:
روبیل
شمعون
لاوی
یهود
ریالون
یشجر
یوسف
بنیامین
دار
یقنالی
حاد
اشر[۳]
این دوازده نفر هر کدام اولادی پیدا کردند و قبیله‌های دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل فرزندان و اولاد همین دوازده برادر است و به نام آن‌ها شناخته می‌شوند.
با توجه به مقدمه فوق، باید گفت طبق منابع اسلامی حضرت موسی علیه السلام فرزند شخصی به نام عمران بوده است که وی نیز فرزند یصهر بن ماهث بن لاوی بن یعقوب می‌باشد. بنابراین حضرت موسی علیه السلام از طایفه لاوی است و لاوی هم از فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام و از برادران حضرت یوسف علیه السلام بوده است[۴].
اما حضرت مریم سلام الله علیها نیز دختر شخصی به نام «عمران» است که این شخص یکی از انبیاء بنی‌اسرائیل بوده[۵] و قرن‌ها، حدود ۱۸ قرن بعد از عمران، پدر حضرت موسی علیه السلام، به دنیا آمده و زندگی کرده است. نام پدر وی اشهم بن امون می‌باشد که با سلسله مراتب به حضرت سلیمان و داود علیه السلام می‌رسد. یعنی عمران، پدر حضرت مریم علیه السلام، از اولاد حضرت داود علیه السلام می‌باشد و حضرت داود علیه السلام هم از اولاد یهودا، فرزند حضرت یعقوب علیه السلام و برادر لاوی است[۶].
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هم عمران، پدر حضرت موسی علیه السلام، و هم عمران، پدر حضرت مریم علیه السلام، از طایفه بنی‌اسرائیل و از اولاد یعقوب و ابراهیم علیه السلام می‌باشند؛ یعنی هر دو از طایفه بنی‌اسرائیل هستند. با این تفاوت که بین آن‌ها قرن‌ها فاصله وجود دارد و عمران، پدر حضرت موسی، از قبیله لاوی و عمران، پدر حضرت مریم، از قبیله یهودا می‌باشند.
در نهایت، بعد از دست‌یافتن به این مطلب که این دو نفر هر دو از بنی‌اسرائیل هستند، ذکر این نکته نیز لازم است که کتاب‌هایی که به ذکر سلسله نسب انبیاء می‌پردازند، معمولاً در شکل و تلفظ اسامی با هم اختلاف دارند و پیدا کردن یک عقیده مشترک در تعداد افراد یک قبیله و شکل و تلفظ اسامی آن‌ها کاری مشکل و قریب به محال است. به دست آوردن اطلاعات ریز و جزئی در این زمینه بسیار مشکل و با بازده کم می‌باشد. در مورد فوق، تنها فایده و استفاده‌ای که از آن می‌توان انتظار داشت، پیدا کردن منظور آیه قرآن است که می‌فرماید:
«خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد.»[۷]
در مورد تعیین مراد آیه فوق از آل عمران، سه قول وجود دارد:
*برخی معتقدند که منظور از آل عمران حضرت موسی علیه السلام است.
*برخی دیگر گفته‌اند منظور امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌باشد، چرا که نام پدر آن حضرت عمران ذکر شده و ابوطالب در واقع کنیه آن حضرت است که بر نام‌شان غلبه پیدا کرده است.
*برخی دیگر نیز مراد قرآن از آل عمران را حضرت مریم و حضرت عیسی علیه السلام دانسته‌اند[۸].
و هر سه برای گفتار خود قرائنی ذکر کرده‌اند و حتی علامه طباطبایی با ذکر ادله‌ای، قول سوم را بهتر دانسته و آن را مورد تأیید قرار داده است[۹].
لکن باید توجه داشت که چون خداوند در آیه مذکور ابتدا از آل ابراهیم علیه السلام نام برده، اقوال سه‌گانه هیچ منافاتی با هم پیدا نمی‌کنند و شاید هر سه قول هم صحیح باشد؛ زیرا هم عمران، پدر موسی علیه السلام، از اولاد ابراهیم علیه السلام است و هم عمران، پدر حضرت مریم علیه السلام، و هم عمران، پدر حضرت علی علیه السلام. بنابراین هر سه این افراد در ضمن آل ابراهیم از برگزدگان می‌باشند.
پی‌نوشت:
[۱] . یوسف/۴.
[۲] . یوسف/۱۰۰.
[۳] . ر. ک: مجلسی ، محد باقر ، بحارالانوار، ، بیروت ، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۰۴۳ ق ، ج ۱۲، ص ۲۲۰ .
[۴] . بحارالانوار، ج ۱۲، ص ۱۲۰.
[۵] . همان، ج ۱۴، ص ۱۹۴.
[۶] . ملا فتح الله کاشانی، منهج الصادقین، (کتابفروشی اسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۴۴)، ج ۲، ص ۲۱۲.
[۷] . آل عمران/ ۳۳.
[۸] . ر. ک: فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ترجمه گروهی، (تهران، انتشارات فراهانی، چاپ اول، ۱۳۵۰ ـ ۱۳۶)، ج ۴، ص ۴۱ و ترجمه المیزان، ج ۳، ص ۲۶۲.
[۹] . محمد حسین طباطبایی، المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی ، قم ، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ۱۳۶۳ ه ش ، ج ۳، ص ۲۶۲.
مرکز مطالعات پاسخگویی به شبهات اندیشه قم
منبع:حوزه
