عقیق: با فرا رسیدن سالروز ولادت با سعادت حضرت امام موسی کاظم (ع)، هفتمین پیشوای شیعیان، شهرها و محافل مذهبی ایران اسلامی در سرور میلاد آن بزرگوار است، در این میان سیره امام موسی کاظم (ع) گنجینه‌ای از صبر، علم، معنویت، مهربانی و مدیریت اجتماعی است. جامعه امروز ما با چالش‌های مختلف روبه‌روست و تنها راه عبور از مشکلات، الگوگیری از سیره اهل‌بیت (ع) و به‌ویژه امام کاظم (ع) است.
در همین رابطه حجت‌الاسلام ابوالفضل هاشمی، پژوهشگر حوزه علمیه قم در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ویژگی بارز صبر و استقامت امام کاظم (ع) اظهار کرد: اگر بخواهیم امام موسی کاظم (ع) را با یک واژه معرفی کنیم، بی‌شک باید صبر و پایداری را نام ببریم. امام (ع) در یکی از پرآشوب‌ترین دوران‌ها زندگی کرد؛ زمانی که خلفای عباسی با شدت و خشونت علیه اهل‌بیت (ع) و شیعیان عمل می‌کردند. با وجود این فشارها، امام سال‌ها در زندان‌های عباسی ساکن بود اما حتی یک لحظه دست از هدایت و تربیت شیعیان برنداشت.
پژوهشگر حوزه علمیه قم ادامه داد: صبر امام کاظم (ع) فقط صبر شخصی نبود بلکه نوعی ایستادگی فعالانه و آگاهانه در برابر ظلم بود. حتی از درون زندان با نامه‌نگاری و آموزش مخفیانه، جریان فکری و اعتقادی شیعه را زنده نگه داشت و شیعیان را به وحدت و امید دعوت می‌کرد. این صبر، یک فضیلت منفعلانه نبود؛ بلکه راهبردی برای حفظ هویت و ارزش‌های دینی محسوب می‌شد.
علم و معنویت در سیره امام کاظم (ع)
وی درباره جایگاه علمی و معنوی امام موسی کاظم (ع) نیز اظهار کرد: امام کاظم (ع) هم در میان شیعیان و هم در میان اهل سنت و حتی نزد دانشمندان غیرمسلمان، به عنوان عالمی بزرگ و صاحب کرامت شناخته می‌شود. جلسات مناظره امام با متکلمان و عالمان عصر عباسی، نمونه‌ای از عمق و قوت استدلال و دانش ایشان است.
هاشمی تأکید کرد: در کنار علم بی‌پایان، عبادت‌های شبانه و شب‌زنده‌داری امام زبانزد خاص و عام بود. ایشان الگویی از پیوند علم و معنویت بودند و در کنار پرورش شاگردانی مانند هشام بن حکم و علی بن یقطین، با راز و نیاز شبانه و سجده‌های طولانی، حقیقت بندگی را به منصه ظهور رساندند.
وی افزود: امام موسی کاظم (ع) همواره تأکید داشت که علم بدون تهذیب نفس و مراقبت معنوی، راه به جایی نمی‌برد. این سیره، الگویی برای دانش‌پژوهان و فرهیختگان هر عصری است.
کرامت، انفاق و نگاه اجتماعی در سبک زندگی امام
حجت‌الاسلام رضا ابراهیمی، کارشناس معارف اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار اظهار کرد: یکی از برجسته‌ترین ابعاد زندگی امام موسی کاظم (ع)، توجه بی‌دریغ به نیازمندان و کرامت انسانی است. ایشان شب‌ها بی‌آنکه کسی متوجه شود، به خانه فقرا و محرومان می‌رفت و کمک‌های مالی و غذایی می‌رساند. بسیاری تا پس از شهادت امام، نمی‌دانستند که آن خیر ناشناس، امام کاظم (ع) بوده است.
کارشناس معارف اسلامی ادامه داد: انفاق امام بدون هیچ خودنمایی و حتی بدون ذکر نام، نشانه خلوص نیت و فروتنی ایشان بود. امام معتقد بود کرامت انسانی فراتر از هر جایگاه و نسبی است و همه باید به هم یاری برسانند. در شرایط دشوار سیاسی و اجتماعی، امام با این رفتار عملاً هویت شیعه را تثبیت کرد و فرهنگ مهربانی و همدلی را در میان مردم نهادینه ساخت.
وی تأکید کرد: این بخش از سیره امام، برای جامعه امروز ما بسیار آموزنده است؛ رسیدگی به محرومان، کرامت بی‌منت و توجه به نیازمندان، لازمه سلامت معنوی جامعه است.
مدیریت اجتماعی امام موسی کاظم (ع) در دوران اختناق
ابراهیمی درباره مدیریت اجتماعی امام کاظم (ع) گفت: دوران امامت امام موسی کاظم (ع) با اوج فشار و اختناق عباسیان همراه بود. اما امام با تدبیر و هوشمندی، شبکه‌ای از وکلا و نمایندگان را در سراسر سرزمین‌های اسلامی ایجاد کرد تا ارتباط شیعیان با مرکز امامت حفظ شود.
کارشناس معارف اسلامی تصریح کرد: این شبکه نه‌تنها برای پاسخگویی به مسائل دینی و فقهی، بلکه برای حمایت مالی از شیعیان و مدیریت بحران‌های اجتماعی طراحی شده بود. امام با این روش، بقای تشیع را در دشوارترین شرایط تضمین کرد.
وی تأکید کرد: امروز نیز می‌توان از این سبک مدیریت الهام گرفت؛ یعنی حتی در شرایط فشار و محدودیت، با ارتباط مردمی، اعتمادسازی و حمایت اجتماعی، می‌توان جامعه‌ای مقاوم و پویا داشت.
باب‌الحوائج؛ نقش معنوی و مردمی امام موسی کاظم (ع)
ابراهیمی درباره لقب باب‌الحوائج اظهار کرد: حضرت امام موسی کاظم (ع) در میان مردم به باب‌الحوائج شهرت دارند و این شهرت تصادفی نیست. مردم، حتی در دوران زندان و محدودیت شدید، به کرامات و شفاعت امام امید داشتند و گره از مشکلات خود باز می‌دیدند.
کارشناس معارف اسلامی افزود: در منابع روایی و تاریخی، صدها حکایت از گره‌گشایی، شفای بیماران و اجابت دعا به برکت توسل به امام کاظم (ع) نقل شده است. این نقش معنوی امام، علاوه بر جایگاه علمی و اجتماعی، بُعدی ویژه به شخصیت ایشان می‌بخشد.
وی تأکید کرد: باب‌الحوائج بودن امام، نشانه پیوند عمیق امام با مردم و احساس مسئولیت ایشان در برابر گرفتاری‌های جامعه است. این ویژگی باید الگوی مسئولان و خدمتگزاران امروز باشد.
